بطور کلی در دنیا 2 رویکرد اصلی عدد محور و الگوریتمی برای مدلهای تریاژ وجود دارد. در رویکرد الگوریتمی با بررسی و کنترل هر معیار، مصدوم در طبقه خاصی قرار گرفته و در صورت نرمال بودن آن معیار به سراغ کنترل معیار بعدی در مدل می رویم. اما در رویکرد عدد محور، فرد تریاژ کننده بایستی ابتدا تمامی معیارهای موجود در مدل را کنترل و ارزیابی نموده سپس بر اساس نمره هر معیار، نمره نهایی وضعیت مصدوم بر اساس مجموع نمرات همه معیارهای موجود در مدل مشخص شده و بر اساس نمره نهایی، مصدوم در یکی از طبقات قرمز، زرد، سبز و یا سیاه قرار می گیرد. در معیارهای مشابه در مدلهای مختلف تریاژ، معمولا محدوده های مختلفی در نظر گرفته شده است ضمن اینکه تنوع این معیارها نیز کاملا مشهود بوده و حتی در بعضی از این مدلهای تریاژ با وجود معیارهای یکسان، از اولویت بندی متفاوتی برخوردار هستند. به طور مثال با وجود معیارهای یکسان در مدلهای STARTو Careflight اما در مدل Careflight بر خلاف START قبل از اینکه راه هوایی و تنفس مصدوم کنترل گردد، معیار توانایی اطاعت از دستورات ارزیابی می گردد.
مقایسه معیارها، اولویت معیارها و محدوده آنها در سیستم های مختلف تریاژ در دنیا
مدل |
اجزاء و معیارهای مدل |
توضیحات لازم |
رویکرد مدل |
|||||||
START |
راه رفتن |
تنفس |
پرشدگی مویرگی |
نبض |
اطاعت از دستورات |
برای معیار تنفس مرز 30 بار در دقیقه در نظر گرفته شده است. نبض فاقد محدوده می باشد. |
الگوریتمی |
|||
Jump START |
راه رفتن |
تنفس |
پرشدگی مویرگی |
نبض |
AVPU |
برای تنفس محدوده 15 تا 45 طبیعی می باشد. نبض فاقد محدوده می باشد. |
الگوریتمی |
|||
MSTART |
راه رفتن |
تنفس |
نبض |
اطاعت از دستورات |
معیار پرشدگی مویرگی در این مدل حذف شده است. تنفس زیر 30 بار طبیعی ولی برای نبض محدوده وجود نداشته و صرفا وجود یا عدم وجود آن کنترل می شود. |
الگوریتمی |
||||
Medical |
راه رفتن |
هوشیاری |
خونریزی شریانی |
شوک |
تنفس |
ارزیابی تروما |
تنفس فاقد محدوده |
الگوریتمی |
||
Sieve |
راه رفتن |
تنفس |
پرشدگی مویرگی |
نبض |
محدوده تنفس 10 تا 29 نرمال و برای نبض مرز 120 بار در دقیقه در نظر گرفته شده است |
|||||
Care flight |
راه رفتن |
اطاعت از دستورات |
تنفس |
نبض |
در این مدل معیار اطاعت از دستورات قبل از معیار تنفس کنترل می شود. تنفس و نبض فاقد مرز و یا محدوده هستند. |
الگوریتمی |
||||
Mass Gathering |
تنفس |
SPO2 |
نبض |
فشارخون |
هوشیاری |
دما و درد |
برای تنفس محدوده 10 تا 25 و برای تبض محدوده 51 تا 120، برای فشار ون محدوده 100 تا 180 میلیمترجیوه و برای دما 35.5 تا 38.5 درجه نرمال محسوب می شود. |
الگوریتمی |
||
مدل |
اجزاء و معیارهای مدل |
توضیحات محدوده |
رویکرد مدل |
||||||
STM |
تنفس |
نبض |
وضعیت ذهنی |
معیار راه رفتن کنترل نمی شود. تنفس محدوده 10 تا 24 و نبض محدوده 61 تا 120 طبیعی در نظر گرفته شده است |
عدد محور |
||||
MASS |
راه رفتن |
تنفس |
نبض |
اطاعت از دستورات |
برای تنفس و نبض مرز و محدود ای در نظر گرفته نشده است. |
الگوریتمی |
|||
SALT |
راه رفتن |
تنفس |
نبض |
اطاعت از دستورات |
برای تنفس و نبض مرز و محدود ای در نظر گرفته نشده است. |
الگوریتمی |
|||
SAVE |
مقیاس نجات اندام |
GCS |
بقاء سوختگی |
درمصدومینی با GCSبالای 8 و در سوختگی های زیر50% و جوان می توان به بقای فرد امیدوار بود. |
عدد محور |
||||
Sort |
تنفس |
فشارخون |
GCS |
برای تنفس محدوده 10 تا 29 و برای فشارخون میزان بالای 90 میلیمتر و برای GCSبالای 13 نرمال در نظر گرفته شده است. |
عدد محور |
||||
Smart |
راه رفتن |
تنفس |
پرشدگی مویرگی |
نبض |
اطاعت از دستورات |
تنفس زیر 30 بار در دقیقه نرمال ولی برای نبض محدوده وجود ندارد و صرفا وجود یا عدم وجود آن کنترل می شود. |
الگوریتمی |
||
META |
تنفس |
نبض |
ارزیابی تروما |
معیارهایA،B،CوD کنترل شده ولی محدودهای برای تنفس و نبض نرماب تعیین نشده است. |
الگوریتمی |
مدل |
اجزاء و معیارهای مدل |
توضیحات محدوده |
رویکرد مدل |
||||||
Homebush |
راه رفتن |
تنفس |
نبض |
اطاعت از دستورات |
برای معیار تنفس میزان زیر 30 بار در دقیقه طبیعی و برای نبض محدوده ای وجود ندارد و صرفا وجود و یا عدم وجود نبض کنترل می گردد. |
الگوریتمی |
|||
CESIRA |
راه رفتن |
کنترل هوشیاری |
خونریزی |
شوک |
تنفس |
ارزیابی تروما |
معیار تنفس فاقد محدوده بوده صرفا کیفیت تنفس و وجود یا عدم وجود آن کنترل می گردد. |
الگوریتمی |
|
PTT |
راه رفتن |
تنفس |
نبض |
اطاعت از دستورات |
بر اساس سن و وزن سه محدوده 20 تا 50، 15 تا 40 و 10 تا 30 برای تنفس نرمال و برای نبض نیز بر همین اساس محدوه 90 تا 180، 80 تا 160 و 70 تا 140 بار در دقیقه نرمال است |
الگوریتمی |
|||
TEWS |
راه رفتن |
تنفس |
نبض |
فشار سیستولیک |
دما |
AVPU |
ارزیابی تروما |
محدوده نرمال تنفس9 تا 14بار در دقیقه، نبض51 تا 100، فشار سیستولیک101 تا 199میلیمتر جیوه و دما 35 تا 38.4 می باشد. |
عدد محور |
CRAMS |
تنفس |
فشار خون سیستولیک |
پاسخ حرکتی |
پاسخ کلامی |
ارزیابی شکم |
برای تنفس محدوده و مرز وجود ندارد و فقط وجود و یا عدم وجود تنفی کنترل می شود. میزان نرمال فشار سیستولیک نیز بالای 100 میلیمترجیوه در نظر گرفته شده است. |
عدد محور |
||
ASAV |
راه رفتن |
صدمات کشنده |
تنفس |
کنترل خونریزی |
نبض |
اطاعت از دستورات |
تنفس و نبض فاقد محدوده می باشند. |
الگوریتمی |
سیستمهای مختلف و متنوعی از تریاژ در دنیا وجود دارد اما اینکه تریاژ بیماران و مصدومین بر چه اساسی انجام گیرد هیچ گونه توافق کلی و جهانی برای آن وجود ندارد و با توجه به اینکه تریاژ یک فرایند دینامیک است هیچ قانون ثابتی برای آن لحاظ نشده است بر همین اساس این سیستمها ممکن است بر اساس معیارهایی همچون علائم حیاتی، مشکلات اصلی بیمار و یا منابع و امکانات لازم جهت پاسخ به نیازهای بیماران طراحی گردد. از مهمترین ویژگی های یک سیستم تریاژاستاندارد، سادگی در اجرا و قابل اعتماد بودن است. به عبارت دیگر مؤثرترین تریاژ، روشی است که برای کارکنان آسان بوده، نیازبه دسته بندی و ارزیابی بیماران و مصدومین با معیارهای پیچیده را نداشته باشد و در عین حال پیش آگهی بیماران را در حد مطلوبی تعیین نماید.به دلیل شرایط خاص بلایا و محدودیت های انجام مطالعات با ساختار قوی از جمله کارآزمایی تصادفی کنترل شده در شرایط واقعی، شواهد و اطلاعات کمی در خصوص معرفی بهترین روش انجام تریاژ و اثربخشی انواع روش های تریاژ وجود دارد. این موضوع که طبقه بندی های تریاژ نباید دائمی در نظر گرفته شود از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پس از اولویت بندی، بیماران ممکن است در طول حادثه در آن طبقه خاص باقی نماند. لذا با توجه به اینکه شرایط بیمار در حال تغییر است، ارزیابی مجدد بیمار بایستی صورت گیرد.با توجه به شرایط شلوغی و ازدحام اورژانسهای امروزی نیاز به یک سیستم سریع تشخیص و جداسازی هرچه سریعتر بیماران حاد و صدمه دیده ضروری به نظر می رسد. ساندرز در سال 2001 در مطالعه ای بر روی ارتقاء کیفیت خدمات اورژانسها و برقراری تریاژ اورژانس در مرکز بازیلیا نشان داد که اجرای طرح در طول سه سال توانسته است موجب ارتقاء خدمات شده به نحوی که طبقه بندی مطمئن و موثر بیماران صورت گرفته و بیشتر بیماران در زمان مورد انتظار و با کمترین خطا مورد معاینه قرار گرفته اند. تا به امروز هیچ نظام تریاژی به صورت مشخص در ارتباط با پیامدهای بالینی بیماران، بهبود مدیریت صحنه و یا اختصاص منابع نسبت به سایر نظام ها برتری نداشته است. اما به نظر می رسد استفاده از یک نظام استاندارد و واحد در یک منطقه باعث عملکرد بین بخشی بهتر و درک متقابل کارکنان نظام سلامت در هنگام پاسخ به بلایا و حوادث با مصدومین انبوه می گردد. تریاژ یک ابزار مهم در مدیریت سلامت در وضعیتهای فوریتی و بلایاست. عدم وجود گایدلاین بین المللی مشترک تریاژ و گایدلاین ملی منجر به ایجاد گیجی در کارکنان نظام سلامت شده است. در همین راستا کشورهای مختلف متناسب با شرایط بومی،منابع و نیروهای امدادی خود، شیوه تریاژ خاص خود را طراحی کرده اند.بنابراین با توجه به شرایط و ویژگی های کشور ایران، لزوم طراحی یک شیوه تریاژ بومی احساس می شود. انتخاب معیارهای دقیق در مدلهای تریاژ می تواند ضمن قرار گیری مصدومین در طبقه صحیح از مرگ و میر انها کاسته، همچنین منابع محدود مراکز درمانی به درستی در اختیار مصدومین نیازمند به این منابع قرار دهد.نویسندگان این مطالعه پیشنهاد می کنند با توجه به تنوع مدلها و معیارهای تریاژ در دنیا ، هر کشوری با توجه به شرایط خاص منطقه، تنوع حوادث و بلایا و امکانات و منابع مراکز درمانی خود نسبت به انتخاب و یا ارائه مدلی با معیارهای دقیق و مناسب و بررسی دقت آن مدل در شرایط سناریو سازی و یا روی مصدومین واقعی اقدام نمایند. کشور ایران نیز با توجه به خلاء این موضوع در بیمارستانهای خود در شرایط حوادث و بلایا، نیازمند بومی سازی تریاژ می باشد.
منبع:
کپی با ذکر منبع وبسایت جامع سلامت در حوادث و بلایا مجاز می باشد.