تاریخچه تهدیدات بیولوژیک و بیوتروریسم به استفاده عمدی یا غیرعمدی از عوامل بیماریزا (باکتریها، ویروسها، سموم و غیره) برای ایجاد آسیب به انسانها، حیوانات، گیاهان یا محیط زیست اشاره دارد. این تهدیدات از دوران باستان تا امروز در اشکال مختلفی ظهور کرده اند. در زیر مروری بر مهمترین وقایع و تحولات این حوزه ارائه میشود:
دوران باستان و قرون وسطی
- استفاده از عوامل بیولوژیک در جنگ ها: گزارشهایی از استفاده از اجساد آلوده به بیماریها یا سموم در نبردها وجود دارد. برای مثال، در جنگهای باستانی، سربازان اجساد را در منابع آب دشمن رها میکردند تا بیماریهایی مانند حصبه شیوع یابد.
- قرن ۱۴: در جریان محاصره کافا (امروزه اوکراین) توسط مغولها، اجساد آلوده به طاعون به داخل شهر پرتاب شدند که احتمالاً به شیوع اپیدمی طاعون سیاه در اروپا کمک کرد.
- سموم طبیعی: استفاده از سموم گیاهی یا حیوانی برای ترور شخصیتها، مانند زهر همنانه در یونان باستان یا سم "استریکنین" در هند.
قرن ۱۸ و ۱۹: آغاز جنگ بیولوژیک مدرن
استعمار اروپا:
در جریان استعمار قاره آمریکا، برخی گزارشها حاکی از انتقال عمدی بیماریهایی مانند آبله (از طریق پتوهای آلوده) به جوامع بومی است که منجر به مرگ و میر گسترده شد.
- ۱۷۶۳: در جریان جنگ پونتایک، نیروهای بریتانیایی تحت فرمان جفری آمهرست، پتوهای آلوده به آبله را میان سرخپوستان توزیع کردند.
قرن ۲۰: جنگهای جهانی و توسعه سلاحهای بیولوژیک
جنگ جهانی اول:
آلمان برنامه هایی برای آلوده کردن احشام و اسب های دشمن با سیاه زخم و مشمشه داشت.
- جنگ جهانی دوم:
- ژاپن و واحد ۷۳۱: ژاپن در جریان جنگ چین، واحد ۷۳۱ را تأسیس کرد که در آن آزمایشهای غیرانسانی روی اسرا با عوامل بیماریزایی مانند طاعون، وبا و سیاه زخم انجام شد.
- بریتانیا و آمریکا: این کشورها نیز تحقیقاتی روی سلاحهای بیولوژیک (مانند سیاه زخم) در جزیره گروینارد اسکاتلند انجام دادند.
- جنگ سرد:
- اتحاد جماهیر شوروی: برنامه بیولوژیک سری "بیوپریپارات" را راه اندازی کرد که شامل تولید انبوه عوامل کشندهای مانند آبله، سیاه زخم و طاعون بود.
- آمریکا: تا سال ۱۹۶۹ برنامه تحقیقاتی سلاحهای بیولوژیک خود را ادامه داد، اما پس از آن به دلیل خطرات امنیتی و اخلاقی متوقف شد.
- پیمان ۱۹۷۲:
کنوانسیون منع سلاحهای بیولوژیک (BWC) تصویب شد که تولید و استفاده از این سلاحها را ممنوع کرد. با این حال، برخی کشورها به طور پنهانی تحقیقات خود را ادامه دادند.
قرن ۲۱: بیوتروریسم و چالشهای نوین
- ۱۹۸۴: حمله راجنیسها در آمریکا: پیروان فرقه راجنیش با آلوده کردن سالادبارهای رستورانها در اورگن به باکتری سالمونلا، ۷۵۱ نفر را مسموم کردند. این اولین حمله بیوتروریستی در تاریخ مدرن آمریکا بود.
- ۲۰۰۱: حملات سیاهزخم در آمریکا: نامه های حاوی اسپور سیاه زخم به رسانه ها و سناتورها ارسال شد که منجر به مرگ ۵ نفر و ابتلای ۱۷ نفر شد. این حملات ترس از بیوتروریسم را جهانی کرد.
- پاندمی ها و سوءاستفاده های احتمالی: شیوع بیماریهایی مانند ابولا، کووید-۱۹ و آبله میمونی نگرانیها درباره استفاده تروریستی از ویروسها یا نشت تصادفی از آزمایشگاهها را افزایش داده است.
- فناوریهای نوین: پیشرفتهایی مانند ویرایش ژن (CRISPR) و سنتز DNA امکان ساخت عوامل بیولوژیک مصنوعی یا مقاوم به درمان را فراهم کرده است. این موضوع نگرانیها درباره «بیوتروریسم دیجیتال» یا دسترسی غیردولتها به سلاحهای بیولوژیک را تشدید کرده است.
چالش های کنونی
- دسترسی آسان به فناوری: دانش تولید عوامل بیماریزا در دسترس محققان و حتی افراد عادی قرار دارد.
- تشخیص دشوار: تمایز بین شیوع طبیعی و عمدی یک بیماری اغلب پیچیده است.
- تهدیدات ترکیبی: ترکیب سلاحهای بیولوژیک با حملات سایبری یا شیمیایی.
- ضعف در آمادگی جهانی: بسیاری از کشورها سیستمهای نظارتی و بهداشتی ضعیفی برای مقابله با حملات بیولوژیک دارند.
اقدامات مقابله ای
- تقویت سیستمهای بهداشت عمومی: مانند نظارت بر بیماریها و توسعه واکسن ها.
- همکاریهای بین المللی: مانند اجرای کنوانسیون BWC و مشارکت سازمان جهانی بهداشت (WHO).
- آموزش و آگاهی بخشی: آموزش متخصصان و عموم مردم درباره خطرات بیوتروریسم.
به طور کلی، تهدیدات بیولوژیک و بیوتروریسم در طول تاریخ تکامل یافته و با پیشرفت فناوری، ابعاد پیچیده تری پیدا کرده اند. مقابله با آنها نیازمند همکاری جهانی، شفافیت علمی و تقویت زیرساختهای امنیتی-بهداشتی است.
دیدگاه خود را بنویسید