تراکتور آمبولانس؛ تجربه امداد در سیل استان گلستان سال 1398 ؛ یک گزارش موردی

مقدمه

سیل با بیشترین تواتر ، جمعیت تحت تاثیر و خسارات اقتصادی در مقایسه با سایر بلایای طبیعی، از اهمیت به سزایی برخوردار است. ایران کشوری سیل خیز است بطوریکه 90% جمعیت آن در معرض خطرات ناشی از سیل  قرار دارند. در سیل فروردین 1398ایران، 200شهر و  4300 روستا  تحت تأثير قرار گرفتند، 80 فوتی و 1136نفر آسیب دیدند. استان گلستان از استانهای سیل خیز کشور می باشد.مهمترین مخاطره استان گلستان سیل بوده به نحوی که بارها با ابعاد مختلف و پیامدهای منجر به مرگ، مصدومیت و بیماری زایی ناشی از سیل مواجه بوده است. با توجه به موربیدیتی و مورتالیتی های متعاقب سیل، اورژانس پیش بیمارستانی به عنوان درگاه ارائه خدمات نظام سلامت ملزم به ارائه خدمات به موقع به مصدومین و بیماران می باشد. این خدمات به طور معمول توسط آمبولانس های زمینی مشتمل بر خودروهای معمول، اتوبوس، موتورسیکلت، قایق و امداد هوایی با استفاده از هلی کوپتر و هواپیما انجام می شود که به دلیل شرایط اضطراری، مواجهه با مصدومین و متوفیان انبوه و محدودیت منابع با مشکلاتی مواجه می باشد. لذا استفاده کارا و اثر بخش از حداقل منابع موجود و منابع جایگزین نقش بسزایی در ارائه خدمات به هنگام  پیش بیمارستانی و کاهش مورتالیتی و موربیدیتی دارد. یکی از تجهیزاتی که می تواند در شرایط بحران بخصوصو سیل در امر مدیریت مصدومین کمک نماید وسایل نقلیه سنگین و کمک دار می باشد.

از ساعت6:30 روز 18مارس 2019 تا 22 مارس 2019 مقدار بارش در مینودشت استان گلستان به 354 میلی متر رسید. مساحت تقریبی تجمع آب  8500 کیلومتر مربع معادل 40% مساحت استان گلستان بود. در محدوده اثر مستقیم سیل جمعیتی بالغ بر 21000 نفر تحت تاثیر قرار گرفتند و در  ناحیه پخش شدگی سیلاب 82 روستا با جمعیت کل حدود 103500 نفر تحت تاثیر قرار گرفتند. 12 روستای آق قلا در حاشیه گرگانرود و اطراف آن در آب محصور شدند (شکل 1). بر اثر ریزش دیوار در بخش پیشکمرکلاله یک کودک دو ساله جان باخت یک نفر دیگر بر اثر آوار شدن منزل مسکونی در شهرستان مینودشت جان خود را از دست داد علاوه بر این 7 نفر در اثر واژگونی قایق جانشان را از دست دادند. شهرستان گمیشان در شمال غربی استان گلستان و در مصب ورودی دریا خزر قرار دارد. پس از ورود سیلاب در 29 اسفند 1397 به شهرستان کلیه دستگااهای اجرایی منجمله شبکه بهداشت شهرستان اقدام به عملیات نمود.  با توجه به اینکه بیش از 40% شهرستان در ارتفاع حدود یک متر آب مانده بود تردد و کمک رسانی به سختی انجام میشد. در این بین اورژانس 115 شهرستان, برای انجام ماموریتهای روتین و شرایط اضطراری با مشکلاتی مواجه شده بود و برای حل آنها از هر روشی بهره جست. یکی از ابتکارات سیستم پیش بیمارستانی استفاده از تراکتور کشاورزی یکی از ساکنان گمیشان به منظور انتقال مصدومین و بیماران دارای وضعیت اورژانس از محل حادثه تا محل توقف اتومبیل آمبولانس  استفاده گردید. محل حادثه تا محل توقف اتومبیل امبولانس ، آبگرفتگی بیش از 130 سانتی متر بوده که اتومبیل آمبولانس اورژانس به علت گل و لای محل، قادر به تردد نبود. عمق آب بین محل حادثه تا محل توقف خودروی اورژانس در برخی موارد بیش از یک متر بود. بروی بازوهای هیدرولیکی (ادوات جک هیدرولیکی) پشت تراکتور، اتاقک (سبد) آهنی تعبیه شد تا از این اتاقک به عنوان محل استقرار بیمار اورژانسی تا رسیدن به اتومبیل اورژانس استفاده گردد. این تراکتور به صورت 24 ساعته در سه شیفت کاری، خدمت رسانی را انجام داد. مسیر خدمت رسانی به این گونه بود که در مسیرهایی که عمق آب بیش از یک متر بود, شهروندان نیازمند کمک و مصدومین, با قایق آمبولانس به نقاط امن تر که سطح آب پایین تر بود منتقل می شدند . سپس این افراد توسط تراکتورآمبولانس به نقاطی منتقل می شدند که مسیر برای تردد آمبولانس یا وسایط معمول اورژانس مقدور بود.

شکل1. نقشه جغرافیایی بر اساس مناطق آسیب دیده در سیل گلستان2019

کل بیماران حمل شده با این تراکتور 34 نفر بوده که توزیع فراوانی آن برحسب گروه های سنی به شرح ذیل می باشد:

چالشها

یکی از معضلات سیلاب حاضر, افزایش شدید ماموریتهای اورژانس 115 بود زیرا درشرایط معمول یک دستگاه آمبولانس با دو تکنسین فوریتهای پزشکی خدمت رسانی می کردند ولی در شرایط سیل و بریده شدن جاده ها, به دلیل افزایش ماموریتها, 8 دستگاه آمبولانس به همراه 16 تکنسین انجام وظیفه می نمودند. علاوه براینکه این شرایط فقط در روی زمین میسر بود و در شرایط آبگرفتگی این افرادبایستی خدمات را در قایق یا پشت تراکتور انجام داده و مصدوم یا بیمار را 6 کیلومتر آن طرفتر در نقطه امن به هلی کوپتر آمبولانس یا اتوبوس آمبولانس تحویل می داد. چالش دیگر این بود که با وجودیکه بیش از 30% ماموریتها توسط تراکتور انجام شده است این ماموریتها در دفاتر ثبت اورژانس فقط به اسم آمبولانس ثبت شده است لذا آمار دقیقی از تعداد ماموریتهای انجام شده توسط این وسیله در دست نیست. امار ماموریتهای انجام شده از تاریخ 29/12/97 الی 18/1/98 به شرح زیر است:

شکل2. تصویر تراکتور آمبولانس امداد رسان در سیل گلستان 2019

درس آموخته ها

با توجه به شرایط تحریم و عدم توانایی کشورهای در حال توسعه مانند ایران در تامین آمبولانس های با قابلیت تردد در مسیرهای صعب العبور به دنبال تخریب زیرساخت های ناشی از بلایا، از تراکتور می توان به عنوان یک وسیله ای امدادی با قابلیت بالا استفاده نمود. در مطالعه حاضر نشان داده شد تراکتور علی الرغم محدودیت ها و چالش ها، به عنوان یک وسیله امدادی در شرایط بلایا در نظر گرفته شود و از طرفی دیگر در کشورهای در حال توسعه مانند ایران, آموزش و بکارگیری کارکنان بومی در استفاده موثر از تراکتور به عنوان یک وسایل امدادی تا حدی می تواند محدودیت های منابع اورژانس پیش بیمارستانی را کاهش داده و پاسخ به موقع و موثری در بلایا را فرآهم کند.

منبع:

Sarani M, Safi-Keykaleh M, Safarpour H, Honarvar MR, Kalteh E, Jahangiri K. Tractor ambulance: An initiative of emergency medical services response to the flood of Golestan, Iran in 2019. Disaster medicine and public healthpreparedness. 2022 Aug;16(4):1695-7.